SON İLHANLI BAŞKENTİ SULTANİYE VE ORTA ÇAĞ’DAKİ TİCARÎ ÖNEMİ
Öz
Möngke Kaan, Hülagu Han’ı Ön Asya’ya göndermesinin ardından kısa bir süre sonra Hülagu Han tarafından İlhanlı Devleti tesis edildi. Hülagu Han, İlhanlıların ilk başkenti olarak Meraga’yı tercih etti. Ardından Abaka döneminde İlhanlı başkenti Tebriz olarak belirlendi. Gazan Han dönemine gelindiğinde İlhanlılar şehirler kurma anlamında yeni bir evreye girdi. Gazan Han, Şenb-i Gazan ve Mahmudâbâd gibi yeni yerleşim yerleri inşa ettirdi. Ayrıca Argun Han’ın İlhanlıların yaylak olarak kullandığı Şeru-yazı’da yeni bir şehir inşa etmek fikrini benimsedi. Ancak bu şehir Sultan Olcaytu’nun gayretleri ile tamamlandı. Sultan Olcaytu yeni kurulan şehre Sultaniye ismini vererek ülkenin dört bir tarafından sanatkârlar ve tacirleri bu şehre göçtürdü. Bunun yanında şehri başkent olarak belirledi. Böylece şehir kısa bir süre içinde Yakın Doğu’nun önemli ticaret merkezlerinden biri haline dönüştü. Ancak Sultaniye’nin hızla yükselen cazibesi Sultan Olcaytu’nun ölümüyle azalmaya başladı. Tüm olumsuzluklara rağmen Sultaniye şehri XV. yüzyılın başlarına kadar Yakın Doğu’nun önemli siyasi ve ticari merkezlerinden biri olmaya devam etti. Bu çalışma Sultaniye şehrinin kuruluşu, yükselişi ve Orta Çağ’da ticari ehemmiyetini dönemin kaynaklarını referans alarak irdelemeye çalışacaktır.
Tam Metin:
PDFReferanslar
Amulî. (1381 h.ş.). Nefâisü'l Fünûn fî Arâyisi'l-Uyûn(C. III) (nşr. Şaranî, M. E. H.). Tahran: İntişarat-ı İslamiyye.
Avnullahi, S. (1385 h.ş.). Orta Asırlarda Tebriz Şehrinin Tarihi. Tebriz: İntişârât-ı Yârân.
Bayat, M. & Bayat, R. (1396 h.ş.). Tarih-i Tehavulat-ı Sultaniye ez Ağaz tâ Ahd-ı Nasırî. Tahran: İdare-i Neşr-i Vezerat-ı Umur-ı Harici
Bilgili, A. S. (2011). Tebriz. DİA (C. XL, s. 219-222). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Blair, S. S. (1986). The Mongol Capital of Sulṭāniyya. The Imperial, (s. 139-151). Iran, Vol. 24.
Bursevi, Muhammed b. Ali (1424 h.). Evzahu’l Memalik ila Ma’grifetü’l Buldan ve Memalik (tah. Mahdi Aydu’l-revaziye). Beyrut: Daru’l-Garbu’l İslami.
Clavijo, R. G. (2016). Timur Devrin’de Kadis’ten Semerkand’a Seyahat (Doğrul, Ö. R. Ççev.). İstanbul: Köprü Kitapları.
Dinperest, Veli. (2013). Siyasethay-ı Ticari-i Timur ve Peyamedhay-ı An. Tarih-i İran, 71/5.
Gördegir, Ercan. (2019). Olcaytu Han Dönemi Sultaniye Şehrinin Kuruluşu ve İlhanlı Tarihindeki Önemi. Karaer N. & Kartal K. & Nehir, N. (Ed.). Türk Tarihine Yenilikçi Yaklaşımlar (s. 17-31). İKSAD.
Hâfız-ı Ebrû. (1317 h.ş.). Zeyl-i Câmi‘ü’t-Tevârîh-i Reşîdî (nşr. Beyânî, H.). Tahran: Şirket-i Tezâmünî-i İlmî.
Hatef, N. A. (2020). The Ilkhanid City of Sultaniyya: Some Remarks on the Citadel and the Outer City (s. 91-120). Iran, Vol. 60/1, Marc.
Haykıran, K. R. (2016). Moğollar Zamanında Yakın Doğu. İstanbul: Ötüken Yay.
Hilal, A. (2019). Moğol Batı Avrupa İlişkiler ve İslâm Dünyasına Etkileri (Batur, D. A. Çev.). İstanbul: Selenge Yay.
İbn Tağrıberdi. (1992). en-Nücûmü’z-zâhire (C. IX) (nşr. Şemseddin, M. H.). Beyrut.
Kadı Ahmed Takavi vd. (1382 h.ş.). Târîh-i Elfi (C. VI) (nşr. Mecd, G. T.) Tahran.
el-Kalkaşandî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. (1914). Ṣubḥu’l-Aʿşâ fî Ṣınâʿati’l-İnşâ (C. IV). Kahire: Darul Kutubul Hıdıviyye.
el-Kaşanî, Ebu’l-Kasım Abdullah b. Muhammed. (1348 h.ş.). Tarih-i Olcaytu (nşr. Muhyin Hambeli). Tahran: Bengâh-ı Tercüme ve Neşr-i Kitab.
Kâşgarlı Mahmud. (2018). Dîvân-ı Lugâti’t-Türk çev. Ercilasun A. B. & Akkoyunlu, Z.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Kazvini, Hamdullah Müstevfi-i. (1336 h.ş.). Nüzhetü’l-kulûb (nşr. Siyâkî, M. D.). Tahran.
el-Mazenderanî, Abdullah Püser Muhammed b. Kiya. (2013). Risale-i Felekiyye (Kitabu’s-Siyakat) (Otrar, İ. Çev.). İstanbul: İSMMMO Yay.
Muhlisî, M. Al. (1369 h.ş.). Coğrafya-yı Tarih-i Sultaniye. Tahran: Çaphane-i İrfan.
Natanzi, M. (1336 h.ş.). Müntahabü’t-Tevârih-i Muinî (nşr. Aubin, J.) Tahran.
Niya P. T. & Necefi A. (1394 h.ş.). Avamil-i Şekilgiri ve Anasır-ı Şehirha-yı İlhanî. National Conference of Native Artichecture & Urbanism of Iran.
en-Nüveyrî. (2004). Nihâyetü’l Ereb fî Fünuûni’l Edeb (C. XII) (thk. Necib Mustafa Feyyaz ve Hikmet Keşli Feyyaz). Beyrut.
Oğuzoğlu, Y. (2012). Halil İnalcık’ın Bursa Araştırmaları, Bursa: Bursa Araştırmaları Merkezi.
el-Ömerî. (2010). Mesalikü’l Ebsar fî Memalikü’l Emsar (C. III) (nşr. el-Caburî, K. S. & el-Necm, M.). Lübnan: Daru’l Kutabbu’l İlmiye.
Özgüdenli O. G. (2004). Meraga. DİA (C. XXIX, s. 162-163)., İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Özgüdenli O. G. (2009). Moğol İranında Gelenek ve Değişim Gâzân Han ve Reformları (1295-1304). İstanbul: Kaknüs Yay.
Penahi, A. (1396 h.ş.). İbrişim-i Gilan ve Nakş-ı An der Ticaret-i Harici-i Asr-ı Safevi. Hemayiş-i Milli-i İbrişim-i İran. Danışgah-ı Gilan.
Seyf, A. (1380 h.ş.). İstibdad Mesele-i Malikiyet ve Enbaşt-ı Sermaye der İran. Tahran: İntişarat-ı Resenç.
Spuler, B. (2011). İran Moğolları Siyaset, idare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350 (Köprülü, C. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Uyar, M. (2020). İlhanlı (İran Moğolları) Devleti’nin Askerî Teşkilatı (Ortaçağ Moğol Ordularında Gelenek ve Dönüşüm). Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yay.
Vassâf. (1372 h.ş.). Tahrîr-i Târih-i Vassâf (nşr. Ayetî, A. M.). Tahran.
Vladimir, M. (2001). Sultânîye. İslam Ansiklopedisi (C. XI, s. 33-35). Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
Yan, M. & Yari, S. & Emini, Z. (1399 h.ş.). İlel-i İktidadi-Siyasi-i Şekilgiri-i Şehri Sultaniye der Tarih-i Şehrnişini-i İran. Fasılname-i Tarih-i Şehr ve Şehrnişinî der İran ve İslam (Sal-ı evvel şomare 2).
(Yasurî, A. M. & Vacargah, H. K. (1396 h.ş.). Caygah-ı İktisadi ve Ticari-i İbrişem-i Gilan der Devre-i Safeviye (Şah Abbas-ı Evvel). Gilan: Hemayiş-i Milli-i İbrişim-i İran.
Yuvalı A. (2019). İlhanlı Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yay.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.