BALTACI MEHMED PAŞA’NIN AZİL SÜRECİ VE VALİDE GÜLNUŞ SULTAN’A GÖNDERDİĞİ MEKTUPLAR

Öz

Osmanlı Devleti ile Rusya arasında gerçekleşen Prut Savaşı’nda, Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa, Şubat 1711'de Serdar-ı Ekrem olarak tayin edilmişti. Osmanlı ordusu, 18 Temmuz’da başlayan ve 4 gün süren muharebede başarılı olmuştu. Savaşta kurtulma imkânı olmayan Rus Çarı I. Petro, barış isteğinde bulunmuş ve Baltacı Mehmed Paşa’da bu teklifi kabul etmiş ve Prut Antlaşması imzalanmıştı. Antlaşmanın imzalanmasından Sultan III. Ahmed de memnun kalmıştı. Fakat, kendisini ve askerini yok olmaktan kurtaran Çar I. Petro'nun antlaşma şartlarını yerine getirmemesi, sadrazama karşı İstanbul'da bir muhalefet grubunun oluşmasına neden olmuştu. Antlaşma şartları uygulanamadığı takdirde, Baltacı Mehmed Paşa başına gelecek olumsuz durumlardan kendini kurtarmak için sarayda bulunan Valide Gülnuş Sultan’a mektuplar yazmıştı. Çünkü Sadrazam, İstanbul’a dönmeden önce aleyhinde oluşan ittifaktan haberdar olmuş, hatta III. Ahmed’den tehdit mektupları almıştı. Bu çalışmanın konusu, Prut Savaşı çerçevesinde yer alan olaylarla beraber, Baltacı Mehmed Paşa’nın kendini kurtarmak için yazdığı mektupların değerlendirilmesidir. 

Çalışmanın amacı, 18. yüzyılda Osmanlı Devleti siyasi tarihi ile Osmanlı diplomasi ve bürokrasi tarihi alanında yapılan çalışmalara katkı sunmaktır.

Osmanlı Devleti’nin tarihi vesikaları arasında yer alan mektuplar, Osmanlı diplomasi ve bürokrasisi alanında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada yer alan söz konusu mektuplar, özel mektuplar kategorisinde değerlendirilmektedir.

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinde, BOA, TS.MA.e / 562 - 2, (TSMA No: 2989/1-2), ve C..SM.. / 102-5143 numarada kayıtlı bulunan Baltacı Mehmed Paşa’ya ait olan mektupların çevirisi yapılarak, bunlar değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Bu makale, Baltacı Mehmed Paşa’nın hakkında, Prut Seferi, Baltacı Mehmed Paşa’nın azil süreci ve Baltacı’nın Valide Gülnuş Sultan’a yazdığı mektuplar olmak üzere dört ayrı bölümden oluşmaktadır. Mektuplardan yola çıkılarak Baltacı Mehmed Paşa’nın olayları nasıl değerlendirdiğine dair tespitlerde bulunmaya çalışılmıştır. Onun kendi gözlemlerinden hareketle bazı çıkarımlarda bulunulmuştur.