GARCİSTÂN BEYLERİ: ŞÂR AİLESİ

Öz

Benî Reşid olarak da bilinen Şâr ailesi, XI. yüzyıla kadar günümüzde Afgan Türkistan’ında bulunan Murgab Nehri kıyılarında varlıklarını muhafaza eden, Sâmânîlere bağlı yarı bağımsız bir Türk Beyliğidir. Ailenin kurucusu Şâr Reşid’dir. Kurucusunun künyesine nispetle hanedanın başına geçen tüm hükümdarlar Şâr olarak anılmıştır. Başta Şâr Reşid olmak üzere altı kişi hanedanın başına gelmiştir. Bunlar Şâr Ebu Nasr Muhammed b. Esed, Şâr Şah Ebu Muhammed b. Muhammed, Şâr Urdeşir, Şâr İbrahim b. Urdeşir ve Şâr Şah b. İbrahim’dir. Hanedan bir müddet Sâmânîlere bağlı isyancı Ebu Ali Simcûrî’nin saldırılarına maruz kalmıştır. Sebük Tegin’in devreye girmesiyle tekrar eski statüsünü kazanan Şâr ailesi, 389/999 yılında Şâr Ebu Nasr döneminde Gaznelilere bağlanmış, Garcistân sikkeleri Sultan Mahmud adına basılıp minarelerinde adına hutbe okutulmuştur.

Bir müddet sonra Gazneli Mahmud, Hindistan’a gazaya gitmeye niyetlenmiş, Şâr ailesinin yanında yer almasını istemiştir. Ancak hanedanın başında bulunan Şâr Şah, türlü bahaneler ileri sürerek Gazneli Mahmud’un fetih hareketlerine katılmaktan imtina etmiştir. Hindistan gazasını daha ehemmiyetli gören Gazneli Mahmud, haritasını çizdiği fetih hareketine devam etmiş, Şâr ailesiyle hesaplaşmayı daha sonraya bırakmıştır. Kısa bir süre sonra gazadan dönen Gazneli Mahmud, güçlü ordu emirlerinden Emir Hâcib Altıntaş ve Arslan Câzib’i Garcistân üzerine göndermiştir. Gazneli ordusuna karşı savaşamayacağını anlayan Şâr Ebu Nasr, oğlu Şâr Şah’ı isyanından vaz geçirmeye çalıştıysa da başarılı olamamıştır. Savaştan sonra Gazne’ye getirilen Şâr ailesi Gazneli Mahmud’un ihsan ve ikramına mazhar olmuşlar, topraklarının karşılığı ödenmiş, ihtiyaçları görülmüştür. Herat’ta Gaznelilerin gözetiminde tutulan Şâr Ebu Nasr, 407/1016 yılında vefat etmiştir. Bundan böyle Gaznelilerin topraklarına katılan Garcistân, ilerleyen tarihlerde Selçuklular ve Hârizmşahların egemenliğine girmiştir.