SELÇUKLULARIN ABBÂSÎ HALİFELERİYLE İLİŞKİLERİ VE HALİFELİK MEFKÛRESİ BAĞLAMINDA BAĞDAT’A YÖNELİK FAALİYETLERİ

Murat AKBAŞ

Öz


Sultan Melikşah’ın Halifeliği elde etmek için yapmış olduğu icraatları ortaya koymak amacıyla ele alınan bu çalışma, Melikşah’ın hedeflerini gerçekleştirmek için yaptığı faaliyetleri içermekte olup nitel araştırma desenlerinden veriler/kaynaklar arasında karşılaştırma ve analiz etme yöntemi uygulanarak hazırlanmıştır. Çalışmada kısaca; Sultan Tuğrul Bey’in Halife Kâim-Biemrillâh’tan aldığı yetkilerle hilâfet merkezinde siyasi üstünlüğü ele geçiren Selçuklular, bu güçlerini Halife Nâsır- Lidînillâh dönemine kadar sürdürmüşlerdir. Bu süreç içerisinde hilâfet merkezini tamamen ele geçirip halifeliğin Selçuklulara geçmesine yönelik aktif faaliyetleri Sultan Melikşah ve oğlu Sencer döneminde görmekteyiz. Sultan Melikşah bu amacını gerçekleştirmek için Bağdat’taki siyasi tesirini artırmış, imar faaliyetleri ile ilmî ve kültürel faaliyetlere girişmiştir. Ayrıca kapsamlı bir fetih hareketleriyle İslâm dünyasında kendisini kabul ettirerek bu gücün kendisinde var olduğunu da ispatlamıştır. Öte yandan hem Doğu Arabistan ve Hicaz bölgesindeki faaliyetleri hem de Mısır’a karşı uyguladığı fetih girişimleri onun bu düşüncesini destekleyen gelişmeler olmuştur. Ama genç yaşta hem de halifeliği almak için Bağdat surlarına dayandığı vakit gelen ani ölümüyle bu emel tarihin karanlıklarında yok olmuştur.


Tam Metin:

PDF

Referanslar


Abu’l-Farac, Gregory, Abûl-Farac Tarihi I, İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge, İngilizce ’den Türkçe’ye çev. Ömer Riza Doğrul, TTK basımevi, 3. Baskı, Ankara 1999.

Adalıoğlu, Hasan Hüseyin, Büyük Selçuklu Devleti ile Abbasi Münasebetleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1996.

Bakkal, Ali, Hz. “Ebubekir’in Halife Seçilmesinde “İmamlar Kureyştendir” Hadisinin Rolü Üzerine”, İstem, 6, Konya 2005, s. 87-103.

El- Bundârî, el-Fetih b. Ali b. Muhamed el-Isfahânî (ö. 642/1244), Devletü Âli Selcûk, Matbaa el-Mevsûât, Mısır 1900.

Es-Subkî, Taceddin ebi Nasr Abdülvahhab ibn Takiyyüddin, (ö. 771/1370), Tabakatü’ş Şâfiîyyeti’l-Kübra, IV, thk. Mahmud Muhammed et-Tannahi ve Abdulfettah Muhammed El-Hulv, 2. Baskı, Matbaatu’l Hüseyniyye El-Mısriyye, Mısır: 1992.

Fazlullah, Reşidü'd-din, Selçuklu Devleti Camiü't-Tevârih, trc. Erkan Göksu, H. Hüseyin Güneş, Selenge Yayınları, İstanbul 2010.

Hartman, Angelika, “Nâsır- Lidînillâh”, DİA, XXXII, TDV yayınevi, İstanbul 2006, s. 399- 402.

İbnü’l-Cevzî, Ebul-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1201), el-Muntazâm fî Târîhi’l-Mülûk ve Âlâm, XVI, XVII, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mustafa Abdulkadir Ata, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1992.

İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim eş-Şeybânî (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târîh, VIII, thk. Muhammed Yusuf ed-Dakkâk, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1987.

İbnü’l-İmrânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, el- İnba Fi Târîhi’l-Hülefa, thk. Hakim es-Samarrai, el-Âfâkü’l-Arabiyye, Kahire 1999.

İbnü’l-Kesîr, Ebu’l-Fidâ el-Hâfız (ö. 774/1372), el-Bidâye Ve’n-Nihâye, XII, Mektebetü’l-Maârîf, Beyrut 1991.

Kafesoğlu, İbrahim, Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, 3. Baskı, Ötüken Yay., İstanbul 2019.

Kavak, Özgür, “Cüveynî’ye Göre Halifenin Vasıfları Yahut Nizâmülmülk’ü Hilâfete Teşvik Etmek”, II. Uluslararası Selçuklu Sempozyumu, (Konya 19-21 Ekim 2011), I, Selçuklu Belediyesi Yayınları, Konya 2013, s. 261-300.

Kaya, Selim, “Büyük Selçuklular Döneminde Bağdat”, Akademik Bakış, S. 15, Kırgızistan 2008, s. 1-16.

Koca, Salim, "Büyük Selçuklu Sultanı Melikşâh'ın Suriye, Filistin, Mısır Politikası ve Türkmen Beyi Atsız", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, Konya 2007, s. 1- 37.

Ocak, Ahmet, Nizâmiye Medreseleri, 2. Baskı, İstanbul 2017.

Piyadeoğlu, Cihan, Büyük Selçuklular, Kronik Yay., İstanbul 2020.

Sıbt İbni’l-Cevzî, Şemsüddin Ebi’l- Muzaffer Yusuf (ö. 654/1256), Mirâ’tü’z-Zamân Fî Tevârîh’i-l Âyân, XIX,XXI, thk. Muhammed Enes,Kamil Muhammed el- Harrût, er-Risâletü’l-Âlemiyye, Dımeşk 2013,

Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken Yay., İstanbul 2009.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.