BİR SELÇUKLU ESERİ OLAN SİVAS SÂHİBİYE MEDRESESİNİN OSMANLI MÜESSESESİ OLARAK KULLANIMI, BAKIM VE ONARIMI

Okan KÜSGÜN

Öz


Sâhib Ata Fahreddin Ali, Türkiye Selçuklu Devleti döneminde hayırseverliği ile tanınan bir devlet adamıydı. Ömrüne birçok vakıf eser sığdırdı. Bunlardan birisi de 1271 yılında yaptırdığı Sivas Sâhibiye Medresesi ve Külliyesi’ydi. Medresesi ile birlikte mescidi, aşevi ve çeşmesi olan bu eser Selçuklu devrinde önemli bir ilim kurumuydu. Osmanlıların Sivas’ta egemenlik kurmaları ile birlikte şehirde bulunan Selçuklu eserleri de Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girdi. Osmanlıların, Selçuklulardan kalan miras üzerine geliştirmiş oldukları politikalar ile bu eserler korunup, işleyişine devam ederek bir Osmanlı müessesesine dönüştü. Sivas Sâhibiye Medresesi de Osmanlı devrinde bir eğitim ve vakıf kurumu olarak faaliyetlerine devam etti.

Çalışmamızda Sivas Sâhibiye Medresesi’nin Osmanlı müessesesine dönüşümü üzerinde duracağız. Bu medresenin Osmanlı devrinde bir eğitim ve vakıf kurumu olarak işleyişinden bahsedip, Sivas’ta Osmanlı devri sosyal hayatında Sâhibiye Medresesi’nin konumuna değineceğiz. Bunlara ilave olarak da zaman zaman tahrib olmuş olan bu yapının geçirdiği onarımları ifade edeceğiz

Tam Metin:

PDF

Referanslar


BOA, SAD 4. 130/1.

BOA, AE. SMST. II, 11/1067, H. 11. 09. 1113.

BOA, AE. SAMD. III, 213/20587, H. 07.02.1124.

BOA, C.MF. 80/3999, H. 29. 08. 1138.

BOA, AE, SMHD. 452652, H. 22. 05. 1155.

BOA, AE. SMHD. I, 50/3056, H. 2.02.1168.

BOA, AE. SMST. III, 66/4856, H. 15. 06. 1171.

BOA, AE, SSLM. III, 82/4933, H. 19. 06. 1204.

BOA, C.MF. 91/4538, H. 29. 01. 1206.

BOA, C.MF. 90/4496, H. 15. 09. 1206.

BOA, C.MF. 162/8052, H. 29. 03. 1218.

BOA, HAT. 1514/73, H. 23. 12. 1225.

BOA, D.BŞM/d. 07325, Y.7325, H. 29. 03. 1238.

BOA, HAT. 1572/44, H. 29. 12. 1242.

BOA, Y.PRK. UM. 30/88, H. 16. 04. 131

BOA, DH. MKT. 2172/46, H. 18. 10. 1316.

BOA, DH. MKT. 2437/56, H. 18. 08. 1318.

Aksarayi, Müsameretü’l Ahbar, Çev. Mürsel Öztürk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.

Akşit Ahmet, “Selçuklular Devrinde Kent İskânı ve Mahalleler”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü Dergisi, C.5, S.1, Çankırı 2014, ss. 67-88.

Aslanapa Oktay, Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1989.

Aşıkpaşazade Tarihi, Haz. Hüseyin Nihal Atsız, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2011.

Atçeken Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1998.

Aziz b. Esterabadi, Bezm u Rezm, Çev. Mürsel Öztürk, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara 2014.

Balık İbrahim, “Sivas Gök Medresenin Türkiye Selçuklu Eğitimindeki Yeri ve Önemi”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri 29 Eylül 1 Ekim 2005, Ed. İbrahim Yasak, Sivas 2006, Es-Form Ofset, ss.261-268.

Baltacı Cahid, XV-XVI. Asırda Osmanlı Medreseleri, İrfan Matbaası, İstanbul 1976.

Baykara Tuncer, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1985.

Bayram Sadi, Karabacak Ahmed Hamdi, “Sâhib Ata Fahrü’d-din Ali’nin Konya İmaret ve Sivas Gökmedrese Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 13, Ankara 1981, ss. 31-69.

Bilget N. Burhan, Gök Medrese, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.

Birbudak Togay Seçkin, “Sâlnâmelere Göre Sivas Vilayeti’nde Eğitim-Öğretim (1898-1903)”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C.1, N.1, Kastamonu 2007, ss.303-316.

Bozkurt Nebi, “Medrese”, DİA, C.28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, ss. 323-327.

Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, C.1, İstanbul.

Çelik Buket, Sivas’ın Arşiv Envanteri, Her Yönüyle Sivas Uluslararası Sempozyumu, C. 2, Sivas 2019.

Danışmend Gazi Destanı, Haz. Necati DEMİR, Hece Yayınları, Ankara 2006.

Demirel Ömer, Sivas, DİA, C.37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, ss. 278-282.

Demirel Ömer, Osmanlı Dönemi Sivas Şehri Makaleler, BMS Matbaacılık, Sivas 2006.

Demirel Ömer, Osmanlı Vakıf-Şehir İlişkisine Bir Örnek: Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.

Demirel Ömer, II. Mahmud Döneminde Sivas’ta Esnaf Teşkilatı ve Üretim Tüketim İlişkileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.

Denizli Hikmet, Sivas Tarihi ve Anıtları, Sivas.

Duran Remzi, Selçuklu Devri Konya Yapı Kitabeleri (İnşa ve Ta’mir), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.

Doğan Sema, “Kümbet”, DİA, C. 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, ss. 547-550.

Ebu’l Fazl Nebiyi, Tarikh ale Chopan, Tahran 1352.

Evliya Çelebi, Seyahatname, Haz. Hüseyin Nihal Atsız, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2011.

Erdoğan Muzaffer, “Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri”, Vakıflar Dergisi, S.7, Ankara 1968, ss. 149-205.

Ergenç Özer, “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, C.4, S.4, Y. 1984, ss.69-78.

Ertuğrul Özkan, “Gök Medrese”, DİA, C.14, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996, ss.138-139.

Göde Kemal, Eratnalılar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.

Gül Ahmet, Osmanlı Medreselerinde Eğitim Öğretim ve Bunlar Arasında Daru’l Hadislerin Yeri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1997.

Günay Hacı Mehmet, “Vakıf”, DİA; C.42, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 475-479.

Halaçoğlu Yusuf, XIV-XVII Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2014.

Hızlı Mefail, “Kuruluşundan Osmanlılara Kadar Medreseler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.2, S.2, Bursa 1987, ss. 273-281.

İbni Bibi; Ahbar ı Selçuk i Rum, Tahran 1350.

İbni Bibi, El Evamirü’l Ala’iyye fi’l Umuri’l Ala’iyye, C.2, Çev. Mürsel Öztürk, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara 2014.

İpşirli Mehmet, “Avarız Vakfı”, DİA, C.4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, ss. 109.

İpşirli Mehmet, “Cabi”, DİA, C.6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, s.529,530.

İpşirli Mehmet, Yazıcı Tahsin, “Ferraş”, DİA, C.12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, ss.408-409.

İpşirli Mehmet, “Müderris”, DİA, C.31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, ss.468-470.

Kâhya Yegân, Tanyeli Gülsün, Kuzucular Kani, “Sivas Gökmedrese Üzerine Yeni Bir Değerlendirme”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 2001, ss.441-449.

Kaya Abdullah, “Selçuklular Döneminde Sivas’ta İlmi Hayat ve İlim Adamları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Kış 2008, ss. 212-242.

Kaya Erol, Birol Nurettin, Sivaslı Son Dönem Osmanlı Uleması, İstanbul 2019.

Kayaoğlu İsmet, “Selçuklu Vakıflarına Genel Bir Bakış”, Vakıf Haftası Dergisi, S.2, Y.1985, ss.22-25.

Köprülü Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.

Küçükaşcı Mustafa Sabri, Yel Ali Murat, “Mahalle”, DİA, C.27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, ss. 323-326.

Mahiroğulları Adnan, Seyyahların Gözüyle Sivas, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2001.

Mahmood Penah Behnam, Torkan Dar Gozar Tarikh, İntişar Sebzan, Tahran 1387.

Merçil Erdoğan, Sâhib Ata, DİA, C.35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, ss. 515,516.

Merçil Erdoğan, Türkiye Selçuklularında Meslekler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.

Natanyan Boğos, Sivas 1877, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul 2008.

Niğdeli Kadı Ahmed, El Veledü’ş Şefik Ve’l Hafidü’l Halik, Çev. Ali Ertuğrul, C.1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2015.

Odabaşı Zehra, Selçuklunun Son Veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali ve Vakıfları, Bilge Kültür ve Sanat, İstanbul 2019.

Özaydın Abdülkerim, “Nizamiye Medresesi”, DİA, C.33, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2007, ss.188-191.

Özcan Abdülkadir, “Kapıcı”, DİA, C.40, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 345-347.

Özmel İsmail, “Kayyım”, DİA, C.25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, ss.107-108.

Öztürk Nazif, “Mütevelli”, DİA, C.32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, ss.217-220.

Özyılmaz Ömer, Osmanlı Medreselerinin Eğitim Programları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002.

Sadruddin Ebu’l Hasan Ali ibn Nasır ibn Ali el Hüseyni, Ahbarü’d Devleti’s Selçukiye, Çev. Necati Lugal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.

Sakkar es Sami, “Muid”, DİA, C.31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, ss.86, 87.

Sarıçam İbrahim, Erşahin Seyfettin, İslam Medeniyeti Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2017.

Sevim Ali, Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2014.

Sönmez Selami, Anadolu’daki Selçuklular ve Beylikler Dönemi Medreseleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1992.

Şahin Salih, Hurufat Defterlerine Göre Sivas Sancağı Vakıfları (1696-1834) Metin ve İnceleme, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.

Şahin Salih, Mekân ve İnsanıyla Sivas, İstanbul 2013.

Şeker Mehmet, İslamda Sosyal Dayanışma Müesseseleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara 1984.

Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, Kapı Yayınları, İstanbul 2011.

Tabakoğlu Ahmet, Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.

Tanman M. Baha, “Danışmendliler”, DİA, C.8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, ss. 474-477.

Tuncer Orhan Cezmi, Sivas Gök Medrese (Sahip Ata Fahrettin Ali Medresesi), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2008.

Turan Osman, Selçuklular ve İslamiyet, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2005.

Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1983.

Uluçam Abdüsselam, “Sırçalı Medrese”, DİA, C.37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, ss.126-127.

Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayinamesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, Çev. Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara 2019.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Edgüer Rıdvan Nafiz, Sivas Şehri, Haz. Recep Toparlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2014.

Ünver Süheyl, Fatih, Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1946.

Yancı Ülkü, 18. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Medrese Teşkilatı, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas 2017.

Yavaş Alptekin, Anadolu Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahreddin Ali’nin Mimari Eserleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.

Yediyıldız Bahaeddin, “Müessese-Toplum Münasebetleri Çerçevesinde XVIII. Asır Türk Toplumu ve Vakıf Müessesesi”, Vakıflar Dergisi, S. 15, Ankara 1982, ss.23-53.

Yediyıldız Bahaeddin, “Vakıf Istılahları Lügatçesi”, Vakıflar Dergisi, S.17, Ankara 1983, ss. 55-60.

Yücel Abubekir Sıddık, “Sivas Şer’iyye Sicilleri Toplu Kataloğu Üzerine”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, C. 22, S.2, Sivas Aralık 2018, ss. 1059-1079.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.