ORTAÇAĞ'DA HURDA DEMİR KULLANIMI

Öz

MÖ 1200-1000 yılları arasında Orta Doğu ve özellikle Anadolu’da araç-gereç ve silah üretiminde bronzdan demir malzemeye hızlı bir geçiş yaşanır. Giderek kullanımının tüm alanlara yayılması demir hammaddesini daha değerli hale getirirken, aynı zamanda demir hammaddesi kıtlığı sorununu da ortaya çıkarır. Atık demirlerin yeniden kullanımı bu sorunun çözümü için başvurulan bir uygulama olarak ortaya çıkar. Arkeolojik kazılar sırasında bu uygulamanın ilginç izlerine rastlayabiliyoruz. Farklı türde demir objeleri ikincil bir kullanım için depolama/saklama alışkanlığının Ortaçağ’da çok yaygın olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim Anadolu’dan, Balkanlara tüm Ortaçağ boyunca, kale duvarları veya burçlar içinde bu saklama eyleminin izlerine kazılarda rastlanabilmektedir. Bu çalışmada, Ortaçağ’da kullanılmış objelerin neden depolandığı ve geri dönüşüm mantığıyla nasıl tekrar kullanıldığı incelenmiştir. Çalışmalar, demirin tekrar kullanmak için saklanmaktan başka doğrudan bir tür alış-veriş yapma aracı gibi kullanılan önemli bir emtia olduğunu ortaya koymaktadır. Konu öncelikle Ortaçağ’a ait resmi kayıtlar, Gotik katedrallerin demir hurda kayıtları yanı sıra Osmanlı dönemi sicil kayıtları ve inşa defterleri gibi tarihi kayıtlarla kuramsal bir bakış açısıyla ele alınacaktır. Yanı sıra, demir objeler üzerinde gerçekleştirdiğimiz SEM, XRF gibi metalürjik analizlerin sonuçlarıyla Ortaçağ’da hurda kullanımına ilişkin kantitatif verilerle dayalı değerlendirmeler yapılacaktır.