SULTAN SENCER’İN KÜRDİSTÂN EYALETİ KURDURMUŞ OLDUĞU İDDİASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Cihan PİYADEOĞLU

Öz


Büyük Selçuklular Devleti’nin son hükümdarı olan Sencer, 513/1119 tarihinde yeğeni Mahmûd’u mağlup ederek tahtı ele geçirmişti. Ancak o, devletin başkenti Isfahân’a gelmemiş, ülkenin batısında yeni bir idari bölge teşkil ederek yeğeni Mahmûd’u buraya hükümdar tayin etmişti. Böylece Irak Selçuklu Devleti kurulmuş oldu. Sencer ise Selçuklu ülkesinin tamamının tek hükümdarı olarak Merv’i devletin yeni başkenti yaptı. Irak Selçuklu Sultanı Mahmûd, daha sonra başkentini Isfahân’dan Hemedân’a nakletmiş ve burası devletin yıkılmasına kadar başkent olarak kalmıştı. Herkesin bildiği bu olaydan farklı olarak bazı müsteşrikler, Büyük Selçuklu Sultanı Sencer’in Kürdistân eyaletini de kurdurmuş olduğunu iddia etmişlerdir. İddiaya göre Sencer, başkenti Bahâr olan bu eyaleti yeğeni Süleymanşâh’ın idaresine vermiştir. Bununla birlikte iddiayı dile getirenler konuyla ilgili olarak herhangi bir kaynak göstermemişlerdir. Kaynak gösterilmemiş olması, konuyu tartışmalı bir hale getirmekte ve bazı sorulara neden olmaktadır. Dolayısıyla iddiada belirtilen tarih, şahıs ve yer isimleri, diğer bazı kaynaklarda nasıl yer almaktadır? Süleymanşâh Ebûh olarak verilen kişi, gerçekte Süleymanşâh ile aynı kişi midir? Verilen tarih, olayların kronolojisine uygun mudur? Makalemizde, diğer kaynaklardaki bilgiler ışığında bu soruların cevabı aranacaktır.


Tam Metin:

PDF

Referanslar


Ahmed b. Mahmûd, Selçuknâme, haz. E. Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2011.

Aksarâyî, Müsâmeretü’l-ahbâr ve müsâyeretü’l-ahyâr, çev. M. Öztürk, TTKY, Ankara 2000.

Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihângüşâ, çev. Mürsel Öztürk, TTKY, Ankara 2013.

Avfî, Lübâbü’l-elbâb, nşr. Saîd Nefîsî, Tahran 1375 hş.

Barthold, V. V., Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, haz. Hakkı Dursun Yıldız, TTKY, Ankara 1990.

Bois, Thomas, “Kurds, Kurdistân”, Encyclopaedia of Islam (Second Edition)/çev. K. Fıratlı, Kürtler ve Yurtları: Kürdistân, İstanbul 1996.

Bundârî, Zübdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-usra, çev. Kıvameddîn Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, TTKY, Ankara 1943.

Furûzânî, Seyyid Ebulkâsım, Selcûkiyân ez âğâz tâ fercâm, Tahran 1393 hş.

Hamdullah Müstevfî, Nüzhetü’l-kulûb, nşr. Muhammed Debîr-i Siyâkî, Tahran 1336 hş.

-------------, Tarih-i güzîde, nşr. Abdülhüseyn Nevâî, Tahran 1364 hş.

İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-tarih, çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul 1987.

-------------, et-Tarihü’l-bâhir fi’d-devleti’l-Atâbekiyye, thk. Abdülkâdir Ahmed Tuleymât, Kahire 1963.

Kafesoğlu, İbrahim, Harezmşahlar Devleti Tarihi (485-618/1092-1221), TTKY, Ankara 1992.

Kaşgarlı Mahmûd, Dîvânu Lugâti’t-Türk, haz. A. B. Ercilasun-Z. Akkoyunlu, Ankara 2014.

Kayhan, Hüseyin, Irak Selçukluları, Konya 2001.

Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi II, İkinci İmparatorluk Devri, TTKY, Ankara 1991.

Merçil, Erdoğan, Fars Atabegleri Salgurlular, TTKY, Ankara 1991.

Mîrhând, Tarih-i Ravzatü’s-safâ fî Sîreti’l-Enbiyâ ve’l-mülûk ve’l-hulefâ, çev. E. Göksu, TTKY, Ankara 2015.

Nesevî, Siretu Celâleddîn Mengubertî, thk. Mücteba Minovî, Tahran 1965.

Özaydın, Abdülkerim, “Sencer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.

Râvendî, Rahatü’s-sudûr ve âyetü’s-sürûr, çev. Ahmed Ateş, TTKY, Ankara 1957, I, Ankara 1960, II.

Reşîdüddîn Fazlullah, Câmiu’t-tevârîh (Selçuklular), çev. E. Göksu-H. H. Güneş, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2014/İlhanlılar kısmı, çev. İ. Aka-M. Ersan-A. H. Khelejani, TTKY, Ankara 2013.

Sadreddîn el-Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye (Zübdetü’t-tevârih), çev. Necati Lugal, TTKY, Ankara 1999.

Settârzâde, Melihe, Selcûkiyân (431-590 h.), Tahran 1392 hş.

Steingass, F., Persian-English Dictionary, İstanbul 2005, s. 337.

Strange, Guy Le, The Lands of Eastern Caliphate, London 1966/haz. A. Eskikurt-C. Tomar, Doğu Hilafetinin Memleketleri (Mezopotamya, İran ve Orta Asya), İstanbul 2015.

Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul 1999.

-------------, “Yıva Oğuz Boyuna Dâir”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, sayı: 9 (1951).

-------------, “Yıva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.

Şebânkâreî, Mecmaü’l-ensâb, nşr. Mîr Hâşim Muhaddis, Tahran 1363 hş.

Tâhirî, Abdullah Nâsırî, Dovlet-i Selcûkiyân, Tahran 1390 hş.

Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yay., İstanbul 1996.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.