II. Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devleti ve Abbâsî Hilâfeti Üzerindeki Siyasi ve İdari EtkisNizamulmulk II and His Political and Administrative Influences on the Seljuk State and the Abbasid Caliphatei /

İzzetullah Zeki

Öz


Bu çalışma yaklaşık yarım asır Büyük Selçuklu Devletinin dini, idari ve siyasi işlerine yön veren vezirlerin reisi Nizâmülmülk’ün oğlun II. Nizâmülmülk Ebû Nasr Ahmed’in Büyük Selçuklu Devleti ve Abbâsî Hilafeti üzerindeki idari ve siyasi etkileri üzerine kaleme alınmıştır. Çalışmanın girişinde Nizâmülmülk ailesinin Büyük Selçuklu Devleti ve Abbâsî hilafeti üzerindeki ağırlığına değinilmiş, devamında Nizâmülmülk oğullarının üstünlük mücadelesi anlatılmıştır. Ardı sıra Sultan Muhammed döneminde 500-504/1106-1110 yılları arasında Selçuklu vezaretini deruhte eden II. Nizâmülmülk’ün faaliyetlerine yer verilmiştir. Dört yıl 10 aylık Selçuklu vezirliği döneminde Nizâmülmülk ailesinin gücüne güç katmış, Selçuklu Devletindeki varlığını muhafaza etmiştir. 504/1110 yılında vezaret görevinden azledilen II. Nizâmülmük 12 yıl boyunca zindanda kalmıştır. 516-517/1122-1123 yılları arasında Sultan Sencer’in isteğiyle Abbâsî Halifesi el-Müşterşid Billah’ın vezirliğine yükselerek hilafetin idari, siyasi ve askeri işlerinin Selçuklu sultanlarının denetiminde kalmasını sağlamıştır. 517/1123 yılında vezirlik görevinden azledilen II. Nizâmülmülk, 25 yıl boyunca Bağdat Nizamiye Medresesinde ilimle iştigal etmiştir. Zilhicce 544/Nisan 1150 tarihinde Tus’ta vefat eden II. Nizâmülmülk, kendi evinde defnedilmiştir.


Tam Metin:

PDF

Referanslar


Akkuş. M. (2018). “Nizâmülmülk Suikastı Dönemin Kaynaklarına Yansıması”. USAD. 18, 165-186.

Aştiyânî. A.İ. (2008). Târîh-i İran (Ez İnkıraz Sasaniyan tâ İnkıraz-ı Kacariyân). Tahran: Debir.

Es-Sıfadî. A. (2000). El-Vâfi bi’l-Vâfayât. (C. 6). Ahmet el-Arnavut ve Türki el- Mustafa (Ed). Beyrut: Daru İhya et-Türasü’l-Arabî, Li’t,Tebaat-ı ve’n-Neşir ve’t-Tevzi.

Hândmir. G. (1939). Düstürü’l-Vüzerâ. Said Nefisi. (Ed). Tahran: İkbal Yayınları.

Hüseyinî. A. (1933). Ahbârü’d-Devlet’is-Selcûkiyye. Muhammed İkbal(Ed). Lahor: Neşriyyat-ı Külliyet-i Pencâb.

Hüseyni. A. (1933). Ahbârü’d-Devletü’s-Selcukiyye. Muhammed İkbal. (Ed). Lahor: Neşriyat-ı Külliyat-ı Fincâb.

İbnü’l-Cevzî. A. (1995). el-Muntazam fît-Târihü’l-Mülûk ve’l-Acem. (C. 17). Muhammed Abdulkadir Ata ve Mustafa Abdulkadir Ara. (nşr). Beyrut: Darü’l-Kütüb’l-İlmiyye.

İbnü’l-Esîr. İ. (2003). el-Kâmil fî’t-Târîh. (C. 4). Muhammed Yusuf Dukaka. (Ed). Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye.

İbnü'l-Esir. İ. (2019). el- Kâmil fit-Tarih (İslâm Tarihi). (C. 8). İstanbul: Ravza Yay.

İkbal. A. (1960). Vezaret der Ahd-ı Selâtin-ı Büzürg-i Selcûkî. Tahran: Çaphane-i Danişgah.

Kafesoğlu. İ. (2014). Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yay.

Kirmanî. N.M. (1925). Nesâimü’l-Ashâr Min Letâimü’l-Ahbâr. Muallim Rafat. (Ed). Tahran: Kütüphane-i Meclis- i Sena.

Kirmânî. N.M. (1986). Nesâimü’l-Eshâr min Letâimü’l-Ahbâr. Mir Celaleddin Hüseyinî Ermevî Muhaddis. (Nşr). Tahran: İntişârât-ı İtlaat.

Köymen. M. A. (2017). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. (C. 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Kummî. N. (1985). Târîhü’l-Vüzerâ. Muhammed Taki Danışpuzuh (nşr). Tahran: Müessese-i

Müstevfî. H. (2015). Târîh-i Güzîde. Abdülhüseyin Nevâî. (nşr). Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebir.

Mütalaat ve Tahkikat-ı Ferhengi.

Ocak. A. (2018). “Nizâmülmülk’ün Dini ve Fikri Hayatı”. USAD. 35, 32-52.

Özaydın. A. (2007). “Nizâmülmülk”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (C. 33, s. 194-196). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Özaydın. A. (2010). “Tâcülmülk”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (C. 39, s. 359-360). İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.

Özgüdenli. O.G. (2006). “Müsterşid-Billâh”. Diyanet İslam Ansiklopedisi). (C. 23, 145.147). İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.

Piyadeoğlu. C. (2021). Büyük Selçuklular Yeni Bir Devrin Başlangıcı. İstanbul: Kronik Yayınları.

Râvendî. M. (2007). Rahatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr, Der Târîh-i Âl-i Selcûk. Mhammed İkbal. (Ed). İntişârât-ı Asâtır.

Şebânkâreyî. M. (1997). Mecmeu’l-Ensâb. (C. 2). Mir Haşim Muhaddis (nşr). Tahran: İntişârât-i Emir Kebir.

Ukaylî. S. (1986). Âsârü’l-Vüzerâ. Mir Celaleddin Hüseynî Ermevî (Ed). Tahran: İntişârât-ı İtlaat.

Yeşildurak. E. (2022). “V. / XI. Asırda Bir Selçuklu Veziri: Müeyyidülmülk b. Nizâmülmülk’ün Siyasî ve İdarî Etkinliği”. VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 7, 407-441.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.