Halep Selçuklu Meliki Rıdvân b. Tutuş Döneminde Nizârî İsmâilî Propagandası

Öz

Hasan Sabbah liderliğinde İran’da Alamût merkezli faaliyet gösteren Nizarî İsmâilîlerinin propagandasını yaydığı ikinci bölge Suriye bölgesi olmuştur. Hasan Sabbah ve halefleri Suriye bölgesine çok sayıda daî göndererek bölgede zaman içinde yapılanmışlardır. Suriye bölgesine gönderilen ilk Nizarî daîsi El Hekim El Müneccim, Selçuklu Meliki Tâcüddevle Tutuş’un oğullarından Halep Meliki Rıdvân’ın desteğini alarak Halep’te ortaya çıkmıştır. Haçlılara ve bölgedeki diğer emirlere karşı kendisine yeni ittifaklar arayan Melik Rıdvân’ın Halep’te açıktan açığa İsmâillîğin propagandası yapan El Hekim el Müneccim’in faaliyetlerini desteklemesi bölgedeki Haçlı, Selçuklu ve diğer güçlere karşı yeni ve karışık bir süreci başlatmıştır. Öyle ki Melik Rıdvân döneminde yaptıkları propaganda ve etkin siyaset ile yönetimde dahi rol oynamışlardır. Hatta Melik Rıdvân’ın atabeği ve veziri olan Cenâhüddevle ile arasını bozarak Hıms’a gitmesine neden olmuşlardır.

El Hekim el Müneccim sonrası İsmâilî baş daisi olan Ebû Tahir zamanında da Melik Rıdvân’dan destek alarak propagandalarını Halep’in güneyindeki Cebelü’s-Sümmak ve civarında yürüterek kendilerine bir toprak parçası edinebilmişler hatta yönetimde giderek söz sahibi olmuşlardır. Bölgede sosyal ve siyasi huzursuzluğa sebep olmuşlardır. Öyle ki Halep’e gelen tüccarların kervanlarının yağmalama ve Melik Rıdvân üzerindeki nüfuzları halkın dikkatini çekmiştir. İsmâilîlerin bölgedeki faaliyetleri Sünnî Halep halkı tarafından yakından takip edilmiş, zaman zaman tepkilerine neden olmuş, halk bir grup İsmâilîyeyi öldürmüştür. Bu arada Melik Rıdvân’ın meşruiyeti sarsılmıştır. Melik Rıdvân ise İsmâilîlerin desteğini alarak Cenâhüddevle ve Musul valisi Emîr Mevdûd’u öldürtmesi bölgedeki gerginliği daha da artırmıştır. Giderek İsmâilîlerin güç kazanması ve Melik Rıdvân’ın onlar üzerindeki etkisinin ve kontrolünün azalması bölgedeki güçler dengesini daha da zora sokarken, İsmâilîler bölgede kalıcı olmak uğruna kendi çıkarları doğrultusunda başta Haçlılar ile anlaşarak değişken siyaset yürütmesine sebep olmuştur.

Bu makalede, Halep Selçuklu Meliki Rıdvân b.Tutuş döneminin siyasi ve dini süreci ele alınırken, Nizarî İsmâilîlerin Suriye bölgesinde yapılanması ve diğer etkin güçlere karşı uyguladığı değişken siyaset, Melik Rıdvân b. Tutuş ile kurdukları ittifak sebepleri ve sonuçları ile çok yönlü değerlendirilecektir.