YANYA VİLAYETİ JANDARMA TENSİKATI (1903-1912)

Öz

1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı Osmanlı Devleti’nin iç güvenlik teşkilatında köklü değişikliklere giden süreci başlatması bakımından önemlidir. Osmanlı Hükümeti savaş sonrası iç güvenlik yapısındaki zafiyetleri yakından görüp Avrupalı subayların da desteğiyle 1879 yılında zaptiye düzeninden kesin olarak jandarma teşkilatlanmasına geçişi tamamlamıştır. Bu doğrultuda jandarmanın görev ve sorumlulukları belirlenmeye başlanmış vilayetlerde jandarma sistemi oturtulmaya çalışılmıştır; fakat Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Balkanlarda ortaya çıkan ayrılıkçı etnik hareketler ve çetecilik faaliyetleri jandarmanın istenilen şekilde teşkilatlanmasını engellemiştir. Avrupalı devletlerin reform baskılarından jandarma da etkilenmiş, özellikle Rumeli’de jandarma teşkilatında ıslahatlar yapılması kaçınılmaz hale gelmiştir. Reform baskıları altında 1896-1901 yılları arasında Rumeli jandarmasında gayrimüslim tebaanın da katılımını sağlayan bir dizi ıslahat hareketine girişilmiştir; fakat gerçek anlamda Osmanlı jandarmasını düzene koyma yani tensikat girişimleri Rumeli Umumi Müfettişliğinin kurulması ve bilhassa 1903 yılında Makedonya coğrafyasının yönetiminde ciddi reformları içeren Mürzsteg Programının ilanından sonra hız kazanmıştır. Mürzsteg Programı Rumeli’de yer alan Edirne, İşkodra ve Yanya vilayetlerini tensikatın dışında tutmuştur.  Yanya vilayeti jandarması tensikatın dışında bırakılmasına rağmen kimi zaman kendi iç dinamikleriyle kimi zaman da Rumeli Umumi Müfettişliği ve Üçüncü Ordu’nun desteğiyle 1903-1906 ve 1906-1912 yılları arasında iki tensikat dönemi geçirmiştir. Bu çalışmada Yanya vilayeti jandarmasının 1903-1912 yılları arasında geçirdiği tensikat süreci Başbakanlık Osmanlı arşiv belgeleri ışığında incelenecek ve tensikatın başarıya ulaşıp ulaşmadığı sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Rumeli, Yanya Vilayeti, Jandarma, Tensikat, Osmanlı Devleti.