NİĞDE HAMAMLI (KURDUNOS) KARAMANLI KİLİSESİNİN SÜSLEMELERİNDE İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EVREN TASARIMINA AİT İZLER

Cemal EKİN

Öz


Özet

       “Karamanlı” adlandırması Ortodoks Hristiyanların Türkçe’den başka dil bilmeyenlerine; ‘’Karamanlıca, Karamanlı Türkçesi, Karaman Türkçesi’’ ise Karamanlıların konuştukları Türkçeye denmektedir. Karamanlılar ise konuştukları dili; ‘’Yavan Türkçe, Türkçe, açık Türkçe, sade Türkçe, kaba Türkçe, Türk dili veya Anadolu lisanı’’ olarak adlandırılmışlardır.  

        Mübadele ile Yunanistan’a gönderilen Karamanlıların yaşadıkları yerleşimlerde bıraktıkları taşınmazlar arasında kiliselerin özel bir yeri vardır. Yaşadıkları yerlerin kanıtı olan bu kiliselerin Türkçe kitâbeleri yanında bu yapıların süsleme programları Karamanlıların kültürel hafızalarına ait veriler ortaya koyması bakımından oldukça değerlidir.

        Bu çalışmada Niğde’nin Hamamlı (Kurdunos) Mahallesinde bulunan Karamanlı Kilisesine ait mimari plastik süslemelerdeki Türk evren tasrımına ait izler takip edilerek Hristiyanlık öncesi Türk inanışlarının Müslüman Türklerde olduğu gibi Hristiyan Türklerde de devam ettirildiği ortaya konulmaya çalışılacaktır.

 


Tam Metin:

PDF

Referanslar


KAYNAKLAR

ANZERLİOĞLU, Yonca, Karamanlı Ortodoks Türkler, Ankara, 2003.

ANZERLİOĞLU, Yonca, “Tarihî Verilerle Karamanlı Ortodoks Türkler”, Hacı Bektaş Velî Dergisi, 51, 2009:171-188.

BALTA, Evangelia, “Anadolu’lu Türkofon Hristiyan Ortodoksların Ulusal Bilinçlerini Araştırmaya Yarayan Kaynak Olarak Karamanlıca Kitapların Önsözleri”, Tarih ve Toplum, 13/74, 1990 : 84.

BAYAT, Fuzuli, Türk Mitolojik Sistemi, Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk

Mitolojisi, Ötüken Yayınları İstanbul, 2015.

ÇETİN, Yusuf, “Türk-İslam Sanatında Gamalı Haç (Svastika) ile Çarkıfelek Motiflerinin Köken ve İkonografik Anlamları Üzerine Bir Değerlendirme”, Social Sciences Studies Journal, Vol:3, Issue: 8, 2017 : 353-365.

ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2017.

DİNÇER, Fehmi, “Kurdunos (Hamamlı) Tarihine Bir Bakış -2”, Milliyet Blog, 15 Ocak 2014.

ECKMANN, Janos, “Yunan Harfli Karamanlı İmlâsı Hakkında”, Türk Dili ve Tarihi

Hakkında Araştırmalar, 1950 : 27-31.

EKİN, Cemal, “Kayseri’de Grek Harfli Türkçe (Karamanlıca) Kitabeli Kiliseler”,

Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Saraybosna / Bosna-Hersek, 2013.

EKİN, Cemal, “Sahiplenilmemiş Miras: Grek Harfli Türkçe (Karamanlıca) Kitabeli

Eserler”, Üçüncü Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı “Avrupa’da Türkçe”, Tiran/Arnavutluk, 2014 : 123-139.

EKİN, Cemal, Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Kitabeli Kiliseler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2019.

EKİN, Cemal. “Karamanlıların Soy Kütükleri : Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Kitabeli Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Dergisi, XXVI / 2 Ekim | October, 2017 : 221-241.

EKİNCİKLİ, Mustafa, Türk Ortodoksları, Ankara, 1998.

EKİZ, Mehmet, “Niğde’deki Hristiyan Türk Kiliselerinde Yer Alan Ejder Figürleri: İkonografik Açıdan Bir Bakış”, Sanat Tarihi Dergisi Sayı/Number XX/1 Nisan/ April, , 2011 : 39-62.

ESİN, Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, 2006 : 42-45.

ESİN, Emel, “KÜN-AY” (Ay- Yıldız Motifinin Proto Türk Devrinden Hakanlılara Kadar İkonografisi”, (25-29 Eylül 1970), VII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, TTK Basımevi, Ankara, 1972 : 313-360.

ECKMANN, Janos, “Yunan Harfli Karamanlı İmlâsı Hakkında, Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar”, 1950 . 27-31.

EYİCE, Semavi, “Anadolu’da Karamanlıca Kitabeler II (Grek Harfleriyle Türkçe

Kitabeler)”, Belleten, XLIV, 176, Ankara, 1980 : 683-696.

HİLD, F. - M. RESTLE, Kappadokien (Kappadokia, Charsianon Sebastei und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini 2, (Verlag der Österreischischen Akademie der Wissenıschaften) Wien, 1981 : 183.

KAHYA, Hayrullah, “Karamanlıca Bir Eser Yeni Hazne ve Dil Özellikleri (İmla

Özellikleri ve Ses Bilgisi)”, Turkish Studies, www.turkishstudies. net (ET:17.11.2011), III/6, 2008 : 367-408.

KAŞGARLI Mahmud, Dîvânu Lugâti't-Türk, Ankara, 1941.

KOCA, Salim, Türk Kültürünün Temelleri, C.II, Kültür Yayınları, Ankara, 2003.

KOCAMAN, M., Niğde’nin Geç Dönem Osmanlı Kiliseleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2016 : 52-57.

KUBAN, Doğan, Batıya Göçün Sanatsal Evreleri; Anadolu’dan Önce Türklerin Sanat Ortaklıklar, 1. Baskı, Cem Yayınevi, İstanbul, 1999.

LEBİDES, A. M. Ai en Monolithas Monaites Kappadokias Kai Lykaomas, 1899.

MİLLER, Konstantinople, The Karamanli-Turkish texts: the historical changes in their script and phonology (Unpublished PhD thesis), Indiana University, Indiana, 1974.

NİĞDE KÜLTÜR ENVANTERİ, Koordinatör : F.AÇIKGÖZ, Hazırlayanlar : F.AÇIKGÖZ-F.DEMİR-M.ERYAMAN-M.TEKTAŞ, Tekten Basın Yayın Ltd.Şti. Niğde, 2009 : 112.

ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi II, İstanbul, 1994.

ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu, C. II. Ankara, 2002.

ÖGEL, Semra, Anadolu Selçukluları'nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1966.

ÖGER, Adem - Oğuz Özdem, Karamanlıca Bir Eser: Nevşehir Salnamesi (1914), Nevşehir Üniversitesi Yayınları, 2014 : 73.

ÖNEN, Yavuz, Hans Dernschwam, İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1992 : 78.

ÖTÜKEN, Semiha Yıldız, Kapadokya Bölgesinde Bizans Mimarisi Araştırmaları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1980:143 - 144.

PARMAN, Ebru, “Niğde ve Çevresi Araştırmaları,” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt:5, sayı.2,1988 : 133 - 135.

PEKAK, Mustafa Sacit, “18. ve 19. yy.larda Niğde ve Çevresinde Hristiyan Dini Mimarisi”, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, 25-25 Mayıs 1998b, Tarsus : Bildiriler, 1999 : 25-48.

PEKAK, M. S., “Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri : Örnekler , Sorunlar, Öneriler”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 26 (2), 2009b : 249-277.

PODSKALSKY, Gerhard, Chistentum und theologische Literatur in der Kiever Rus, 1982: 245.

RADLOFF, Wilhelm, Türklük ve Şamanlık, Örgün Yayınları, İstanbul, 2008.

URAZ, Murat, Türk Mitolojisi, İstanbul, 1992.

VASİLOPULOS, Arhimandrit Haralambos, Atina, Nisan 1975.

http://www.pigizois.net/index.htm


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.