DON KAZAKLARI ARASINDA STENKA RAZİN İSYANI (1670-1671)

Öz

Tarihte Rus Kazakları olarak bilinen “Özgür Adamlar”, önceleri uçsuz bucaksız Kıpçak bozkırlarında tekinsiz bir biçimde dolaşarak sınır güvenliğinin zafiyete uğramasına neden olmaktaydılar. Ancak XVII. yüzyıldan itibaren Rusya’nın güney sınırları boyunca yayılmaya başlaması ardından bu topluluklar, yeni efendileri tarafından pratik bir amaç uğruna yeniden teşkilatlandırılarak sınır kasabalarında konuşlandırıldılar. Rusya’da Romanovların iktidara gelmesi ardından Kazakların işlevselliği daha da arttı. Onlar hem Rusya sınırlarını Tatar, Kalmuk ve Nogay saldırılarından koruyorlar, hem de Rus askeri gücünün ilerlemesi için öncülük ediyorlardı. Zaman içinde Rus ırkının ve Ortodoksluğun baskın hâle geldiği Kazaklar, Büyük Rus İmparatorluğu’nun itici gücü haline geldiler. Ancak Rus savaş makinesinin en önemli bileşenlerinden biri olan Kazaklar, bazen Rusların bizatihi kendisini hedef alan olayların da başlıca müsebbibi olmaktaydılar. Don ve Volga Kazaklarının lideri Stenka (Stefan) Razin’in 1670-1671 yıllarında bir takım iktisadi gerekçelerle başlatmış olduğu isyan hareketi, Kazaklar arasında hızla yayılarak bir süre sonra Birleşik Kazak Devleti (Cossackdom) kurma hayaline dönüştü. Razin ve Özgür Kazakları Çerkask ve Astrahan’ın alarak gözlerini Moskova’ya diktiler. Rus ordusunun müdahalesi ile güçlükle bastırılan Razin İsyanı, Rus Kazaklarının daha sonra başlatacakları benzer isyan girişimlerinin de bir provası niteliğindeydi. Don Kazaklarının efsanevi lideri Stenka Razin’in Moskova’daki Rus Çarı’na karşı yapmış olduğu bu meydan okuma her ne kadar başarısızlıkla sonuçlanmış olsa da ilerleyen yıllarda kendisinin Rus tarihi ve edebiyatının önemli figürlerinden biri haline gelmesini sağladı.