ABDÜLLATÎF el-BAĞDÂDÎ’NİN el-İFÂDE ve’l-İʿTİBÂR İSİMLİ ESERİNDE GEMİLER, NİL NEHRİ VE NİLOMETRE HAKKINDA VERDİĞİ BİLGİLERE DAİR

Öz

Tıp alanı başta olmak üzere Ortaçağ’ın en büyük filozof ve bilim adamları arasında zikredilen Abdüllatîf el-Bağdâdî, 69 yıllık hayatı hummalı bir şekilde ilmî faaliyet ve seyahatler ile geçen bir müelliftir. Doğa tarihi, tıp, felsefe, mantık, tarih, matematik, dilbilim, ilâhiyat, fıkıh ve daha birçok alan üzerine te’lif ettiği sayısız kitaplarıyla tanınan âlimin Batı’da ve İslâm âleminde bilinen en meşhur eseri el-İfâde ve’l-İʿtibâr’dır. Eyyûbî hânedanı zamanında Mısır’da 596-598 (1199-1202) yılları arasında ikamet eden Abdüllatîf el-Bağdâdî’nin bu sırada kaleme aldığı hacim bakımından küçük, fakat muhteva açısından çok zengin olan bu eseri o dönemdeki Mısır’ın coğrafî, topoğrafik, sosyal ve iktisadî durumu hakkında oldukça değerli bilgiler vermektedir. Bu çalışmada zamanının en büyük entelektüellerinden biri olan müellifin bilimsel esaslara ve müşahedelerine dayalı olarak ağdalı bir lisanla kaleme aldığı mezkûr eserinde gemiler, Nil Nehri ve Ravza Adası’nda tesis edilmiş olan Mikyas [Nilometre] hususunda zikrettiği muhtelif ve enteresan bilgiler ele alınıp değerlendirilecektir.