ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİ ARAŞTIRMALARINDA BİR ÖNCÜ: HEINRICH EDMUND NAUMANN

Tolga BOZKURT

Öz


Batılı oryantalistlerin XIX. yüzyılda “Küçük Asya” olarak adlandırdıkları Anadolu coğrafyasında gerçekleştirdikleri araştırmalar, Selçuklu sanatı ve mimarisine yönelik ilk bilimsel sonuçları içermeleri bakımından önem arz ederler. Bunlar içerisinde, 1891’de Fransız dilbilimci Clément Huart ile 1895 yılında Anadolu’da seyahat eden Alman sanat tarihçisi Friedrich Sarre’nin yayınları en çok tanınanlarıdır. Bununla birlikte Prof.Dr. Semavi Eyice’nin “Anadolu Selçuklu Sanatı Çalışmalarının Başlangıcında İki Yabancı: Clément Huart ve Friedrich Sarre” adlı makalesinde de belirttiği gibi, Anadolu Selçuklu mimarisi hakkında doğrudan ilgili ilk münferit yayın, Alman jeolog Heinrich Edmund Naumann tarafından kaleme alınmıştır. Anadolu-Bağdat demiryolu projesinin yüklenicisi olan Alman konsorsiyumu adına, demiryolu güzergahındaki yerleşimlerin ekonomik durumlarını incelemek üzere görevlendirilen Edmund Naumann, ilki 1890 ve ikincisi 1893 yılında olmak üzere Anadolu’da iki önemli keşif gezisi gerçekleştirmiş ve görevi ile ilgili ekspertiz çalışmaları dışında, bu coğrafyanın sosyal ve kültürel yapısına dair izlenimlerini birer seyahatname mahiyetinde yayınlaştırmıştır. Naumann’ın birinci seyahatini konu alan Vom Goldenen Horn zu den Quellen des Euphrat (Altın Boynuzdan Fırat’a) adlı kitabından sonra, 1893’de Eskişehir-Kütahya-Afyon-Konya-Aksaray güzergahındaki Selçuklu yapılarını tanıttığı Seldschukische Baudenkmale in Kleinasien (Küçük Asya’da Selçuklu Anıtları) başlıklı çalışması, Süddeutschen Bauzeitung’un ayrı basımı olarak 1896 yılında yayınlanmış olup, Anadolu Selçuklu mimarisi için oldukça önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Ancak, söz konusu çalışma bugün Alman kütüphanelerinde dahi bulunmayan ve Semavi Eyice’nin de konuyla ilgili makalesinin 18. dipnotunda görme imkânı bulamadığını açıkça belirtiği bir yayındır.

Bu yazıda; Almanya-Berlin İslam Sanatları Müzesi ihtisas kütüphanesinde asıl nüshasını bulma şansına eriştiğimiz Seldschukische Baudenkmale in Kleinasien adlı ayrı basımdaki tanım ve fotoğraflar üzerinden Edmund Naumann’ın Anadolu Selçuklu mimarisi araştırmalarındaki öncü rolü, Türk-İslam medeniyetine karşı sergilediği tarafsız bakış açısı ve isabetli tespitleri vurgulanacaktır.


Tam Metin:

PDF

Referanslar


Eyice, Semavi, “Anadolu Selçuklu Sanatı Çalışmalarının Başlangıcında İki Yabancı: Clement Huart ve Friedrich Sarre”, Türkiyat Mecmuası, XVII, İstanbul, 1972, s.133-148.

Karpuz, Haşim, “Anadolu Selçuklu Sanatı Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7/14, 2009, s.51-66.

Küppers, Andreas N., “Heinrich Edmund Naumann und die Entwicklung der Geowissenschaften in Japan”, Japanstudien, 5, 1994, s.89-103.

LeBon, Gustave, La Civilisation des Arabes, Librairie de Firmin - Didot, Paris, 1884.

Naumann, Edmund, Vom Goldenen Horn zu den Quellen des Euphrat, Verlag von R. Oldenbourg, München, 1893.

Naumann, Edmund, “Seldschukische Baudenkmale in Kleinasien“, Süddeutschen Bauzeitung, Ayrı Basım, München u. Dachau, 1896 , s.1-18.

Ther, Ulla, “Naumann’ın Gezi Notları Altın Boynuz’dan Fırat’a“, Türkiyemiz, 24/71, Ocak, 1994, s. 42-71.

Wimmel, Robin - Bozkurt, Tolga, “Zwei ‘Bahnbrechende’ Forschungsreisende in Anatolien: Edmund Naumann und Kurt Erdmann”, Turkisch-Deutsche Beziehungen Perspektiven aus Vergangenheit und Gegenwart, Ed. C. Schönig, R. Çalık, H. Bayraktar, Klaus Schwarz Verlag, Berlin, 2012, s.234-258.

Yajima, Michiko - Yamada, Naotoshi, “Edmund Naumann (1854-1927) and Mount Fuji”, Inhigeo Asilomar 2014 (https://www.pgi.gov.pl/en/dokumenty-pig-pib-all/aktualnosci-2015/3532-naumann-and-mt-fuji/file.html)


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.