MENÂKIBNÂMELERE GÖRE XIII. YÜZYIL SELÇUKLU ANADOLUSU’NDA YAŞAMIŞ BAZI MUTASAVVIF MÜDERRİS VE ÂLİMLER

Öz

XIII. yüzyıl Selçuklu Anadolusu’na ışık tutan menâkıbnâmelerde, tasavvufî zümrelerle ulemâ arasındaki münasebetlere dair rivayetler büyük bir yekûn teşkil etmektedir. Özellikle Konya, Sivas, Kayseri vb. dönemin mühim kültür merkezlerinde faaliyet gösteren tasavvufî zümreleri konu edinen bazı menkıbeler, bu dönemde yaşamış pek çok âlimin şehir ve bölge nispesine, mezhebine, çalışma alanına ve ilim yolculuklarına dair ilgi çekici bilgiler de içermektedir. Bu bilgiler sayesinde XIII. yüzyılda İslâm dünyasının öne çıkan ilim merkezleri ve aralarındaki irtibat, ulemâ hareketliliği ve Anadolu şehirlerinin ilmî yoğunluğu hakkında bir fikir edinmek mümkündür. XIII. yüzyılda Anadolu’da yetişmiş ve(ya) yaşamış çok sayıda âlimin yukarıda zikredilen yönleri ile dönem menâkıbnâmelerine konu olması, tasavvufî zümreler ile ulemâ arasındaki münasebetlerin ne kadar yoğun olduğunu göstermektedir. Bu makalede tıp, astronomi, mantık vb. farklı ilim dallarında faaliyet göstermekle beraber sûfîlerle yakın ilişkiler geliştiren ve tasavvuf yoluna sülûk eden bazı âlimleri konu edineceğiz. Bu sayede hem XIII. yüzyıl Selçuklu Anadolusu’nda tasavvufun ilmî çevreler arasındaki yaygınlığını hem de menâkıbnâmelerin bu konudaki kaynaklık değerini ortaya koymayı amaçlıyoruz.